Januari 2017: bloeiende bomen en struiken in de winter

Als eerste iedereen een gezond en voorspoedig 2017 gewenst met veel plezier en geniet van uw natuurtochten en dan vooral over onze natuurparel, “de Gorsselse Heide”. Verder laten we hopen dat de negatieve ontwikkelingen door de Marke geschapen, zich in een positief effect mogen ontwikkelen.

Dan nu verder met een nieuwe natuurbelevenis.

In de winter zijn de eerste tekenen van de komende lente en zomer al duidelijk aan sommige bomen en struiken te zien. Bloeien in de winter?
Het eerste dat bij mij opkomt is: hoe kan dat en hoe wordt er dan gezorgd voor nakomelingen? Voor de nakomelingen wordt gezorgd door de overbrenging van stuifmeel [♂] op de stampers [♀] van uiteraard dezelfde soort.
We kennen de volgende vormen van bestuiving: door dieren zoals insecten, vogels, vleermuizen en andere zoogdieren, door de wind, drijvend over het water, maar ook zelfbestuiving en zaadvorming zonder bevruchting komt voor. Wanneer het stuifmeel van de windbestuivers, als bomen, struiken maar ook planten rijp is, wordt het door de wind meegevoerd om zo op de stamper van een andere, wel dezelfde soort, terecht komt. De efficiëntie is niet groot, dus zijn er grote hoeveelheden stuifmeel nodig [zwavelregen]. Maar in de winterperiode, wanneer de insecten schaars aanwezig zijn, is de windbestuiving een zeer goed alternatief. Voorbeelden van typische windbestuivers zijn; grove den, katjesdragende bomen zoals hazelaar, berk, beuk, eik, els en populier. Maar ook grassen en de granen [ook grassenfamilie] worden door de wind bevrucht, denk maar eens aan de stuifmeelwolken boven de korenvelden. Maar ook insectenbestuiving komt in de winterperiode voor, denk maar aan de wilgen en ook het vroegbloeiende krokusje wordt druk door hommels bezocht.
De volgende winterbloeiende struiken en bomen van onze Gorsselse Heide zijn de moeite waard om eens nader aandacht aan te schenken en er van te genieten.

Hazelaar: behoort tot de berkenfamilie, is eenslachtig, afzonderlijk mannelijke [de gele stuifmeelslierten, ‘snotterbellen’] en vrouwelijke bloemen [de kleine rode pluimpjes] zitten aan één en dezelfde struik. Het stuifmeel van de lange gele slierten wordt door de wind verspreid. Aan de vrouwelijke bloemen groeien na bestuiving de uiteindelijk, smakelijke hazelnoten.

 jan17 hazelaar 1 jan17 hazelaar 2 
Hazelaar; mannelijke katjes; bron; wikipedia Hazelaar; vrouwelijke bloem; bron wikipedia
Elzen: in de ecologische atlas van de Gorsselse Heide worden 2 elzen genoemd, Grauwe, witte of grijze els en zwarte els. Evenals de hazelaar behoort ook de els tot de berkenfamilie. De mannelijke katjes lijken sprekend op die van de hazelaar. De veel kleinere vrouwelijke bloem katjes zitten er vlak bij in de buurt. Maar kenmerkend zijn wel de elzenproppen, vrouwelijke katjes van het vorig jaar, die veel bezocht worden door vogels zoals de putters, om de zaden er uit te peuteren.

 jan17 els 1  jan17 els 2
Els met zijn kenmerkende elzenproppen mannelijk slierten; beiden bron wikipedia
Wilgen: boswilg of waterwilg, geoorde wilg of grauwe wilg en schietwilg zijn de soorten die in onze ecologische atlas genoemd worden. Wilgen behoren tot het geslacht van de wilgenfamilie waar ook de populieren toe behoren. Ze zijn tweehuizig, dus mannelijke en vrouwelijke katjes aan afzonderlijke struiken of bomen. De kleur van de mannelijke katjes, als ze rijp zijn, is geel van het stuifmeel. De wilgen met de vrouwelijke katjes blijven echter zilverkleurig. De katjes van de wilgen worden door insecten bestoven. Het stuifmeel van de mannelijke bloem is een zeer belangrijke voedsel leverancier in het vroege voorjaar voor bijen en hommels. Bovendien gebruiken ze de stuifmeelkorrels voor de bouw van hun raten. Het zilverkleurige vrouwelijke katje bestaat uit vele mini bloempjes. In elk van deze bloempjes zit wat nectar verstopt. Zo hoppen bijen en hommels van de mannelijke katjes naar de vrouwelijke katjes en dragen zorg voor de bestuiving. De uiteindelijke gevormde zaden [pluizen] worden door de wind verspreid.

 jan17 wilgenkatjes 1 jna17 wilgenkatjes 2 
Wilgenkatjes; bron; wikipedia; IVN.nl  
Nu de stappers, muts en handschoenen maar aan en erop uit op onze prachtige Gorsselse Heide, afgezien van de ontsierende en barrièrevormende prikkeldraad afrastering en de eerste rij palen van de mogelijke [overbodige] knuppelbrug over het Luteaven. Laten we hopen dat dit laatste afgeblazen wordt en dat de beheerders een ander inzicht krijgen over de begrazing.
Zoek deze bloeiende bomen en struiken in de winter maar eens op en denk na hoe vernuftig de natuur in elkaar zit.

Geniet van wat de Gorsselse Heide ons biedt   
Herman Roelofs

  • Steunt u ons ook?
  • logo top vvdgh thumb