Januari 2021: Oorwormen
Nu iets over vreemde insecten, oorwormen. Ik zelf ben blij met deze vreemde beestjes in onze tuin. Om ze het naar hun zin te maken heb ik een “speciale” oorwormen pot op z’n kop op een stok geplaatst tussen de planten. In de pot heb ik een dot hooi gepropt, daar kunnen ze zich overdag en in de winter goed beschermen, tegen de weersomstandigheden en ongenode gasten. De pot heb ik aan de buitenzijde blauw geschilderd, zo is het ook een mooi object in de tuin. Maar je kunt natuurlijk ook een gewone aarden bloempot op z’n kop in de tuin op een stok zetten. Overdag verstoppen ze zich en ‘s nachts gaan ze op zoek naar voedsel. Zo’n schuilplaats komt dus uitstekend van pas.
Normaal gesproken vertoeven ze in de winterperiode onder de grond. Je kunt ze pas weer waarnemen vanaf mei. De ♂♂ sterven in januari en in deze maand leggen de ♀♀ hun eieren om daarna in maart / april te sterven. De stoffelijke resten van moeders dienen als voedsel voor de jongen. Normaal leven de oorwormen maximaal 1 jaar.
Er zijn ongeveer 1800 soorten over de wereld beschreven, waarvan in ons land 5 soorten. De bekendste zijn bosoorworm, kleine oorworm, de grootste de zandoorworm zo’n 26 mm en de meest voorkomende in ons land, de gewone oorworm [Forficula auricularia], 10 tot 16 mm lang. Het zijn geen wormen en kruipen niet in het oor.
Vele streeknamen zijn bekend, in het Nedersaksisch bijvoorbeeld knieptange en gaffeltange. Ze worden ingedeeld onder de gevleugelde insecten, huidvleugeligen. Gezien de naam heb ik ze nog nooit zien vliegen. Ze kunnen het wel, maar het zijn typisch kruipende insecten. Ze zijn erg gevoelig voor uitdroging en dus verkiezen ze een vochtige omgeving, vooral spleten, achter de boomschors van bijvoorbeeld platanen, maar ook tussen de bloembladeren van bijvoorbeeld dahlia’s.
Verder zijn oorwormen weinig gespecialiseerd. Het voedsel bestaat uit plantendelen, doodmateriaal en kleine diertjes, met andere woorden alleseters. Kleine diertjes, als voedsel, vind ik interessant, want dat kan bestaan uit vele bladluizen, identiek aan het belangrijkste voedsel van lieveheersbeestjes. Vaak treffen we oorwormen ook aan in door wespen aangevreten fruit. Het gevormde holletje wordt overdag als slaapplaats gebruikt. Dus zuinig op deze nuttige insecten.
De ♀♀ zijn van de ♂♂ te onderscheiden doordat de ♂♂ een duidelijke grotere tang of gaffel hebben. Bovendien zijn ze bij de dames meer recht aan het achterlijf en bij mannelijke dieren duidelijk gebogen, zie linker foto. Bij verstoring wordt de tang schuin omhoog gehouden als verdedigingswapen tegen kleine dieren. Verder doet het dienst bij de paring.
In de bovenste 5 cm. van de bodem worden in de lente tot wel 60 ronde witte wat beige-achtige eitjes gelegd. De eerste weken houdt de moeder ze in het nest onder controle, een soort broedzorg, hetgeen we ook bij bijen en wespen aantreffen. De jonge diertjes, die al duidelijk op de ouders lijken, krijgen zo’n 4 maal een nieuw pantser.
Na ongeveer 70 dagen zijn ze volwassen en hun ondergrondse bestaan stopt dan in mei. Het komt soms voor, dat er ♀♀ die in maart/april toch in leven zijn gebleven in juni nog een tweede legsel produceren.
In de herfst en vroege winter gaan de diertjes in winterslaap, verstopt onder het grondoppervlak of misschien wel in onze “tuinpot”. Als het dan weer wat warmer wordt ontwaken ze.
De bekendste vijanden zijn vogels als ekster, gaai, spreeuw en koolmees. Maar ook aantasting door schimmels is een bekend verschijnsel.
Nog iets over de naam van de oorwormen, die is misschien wel te herleiden aan het bijgeloof dat men vroeger dacht dat ze bij slapende mensen in het oor kropen. Wel een mooi warm holletje.
Toch werden ze vroeger ook als medicijn gebruikt. Gedroogde en gemalen oorwormen werden vermengd met hazen urine toegepast om doofheid te herstellen. Wat een combinatie! Ik moet er niet aan denken, hoe dit toegepast of misschien wel genuttigd werd. In de literatuur heb ik hier verder maar niet naar gezocht.
Geniet van wat de Gorsselse Heide en omgeving ons biedt.
Herman Roelofs
Nu iets over vreemde insecten, oorwormen. Ik zelf ben blij met deze vreemde beestjes in onze tuin. Om ze het naar hun zin te maken heb ik een “speciale” oorwormen pot op z’n kop op een stok geplaatst tussen de planten. In de pot heb ik een dot hooi gepropt, daar kunnen ze zich overdag en in de winter goed beschermen, tegen de weersomstandigheden en ongenode gasten. De pot heb ik aan de buitenzijde blauw geschilderd, zo is het ook een mooi object in de tuin. Maar je kunt natuurlijk ook een gewone aarden bloempot op z’n kop in de tuin op een stok zetten. Overdag verstoppen ze zich en ‘s nachts gaan ze op zoek naar voedsel. Zo’n schuilplaats komt dus uitstekend van pas.
Normaal gesproken vertoeven ze in de winterperiode onder de grond. Je kunt ze pas weer waarnemen vanaf mei. De ♂♂ sterven in januari en in deze maand leggen de ♀♀ hun eieren om daarna in maart / april te sterven. De stoffelijke resten van moeders dienen als voedsel voor de jongen. Normaal leven de oorwormen maximaal 1 jaar.
Er zijn ongeveer 1800 soorten over de wereld beschreven, waarvan in ons land 5 soorten. De bekendste zijn bosoorworm, kleine oorworm, de grootste de zandoorworm zo’n 26 mm en de meest voorkomende in ons land, de gewone oorworm [Forficula auricularia], 10 tot 16 mm lang. Het zijn geen wormen en kruipen niet in het oor.
Vele streeknamen zijn bekend, in het Nedersaksisch bijvoorbeeld knieptange en gaffeltange. Ze worden ingedeeld onder de gevleugelde insecten, huidvleugeligen. Gezien de naam heb ik ze nog nooit zien vliegen. Ze kunnen het wel, maar het zijn typisch kruipende insecten. Ze zijn erg gevoelig voor uitdroging en dus verkiezen ze een vochtige omgeving, vooral spleten, achter de boomschors van bijvoorbeeld platanen, maar ook tussen de bloembladeren van bijvoorbeeld dahlia’s.
Verder zijn oorwormen weinig gespecialiseerd. Het voedsel bestaat uit plantendelen, doodmateriaal en kleine diertjes, met andere woorden alleseters. Kleine diertjes, als voedsel, vind ik interessant, want dat kan bestaan uit vele bladluizen, identiek aan het belangrijkste voedsel van lieveheersbeestjes. Vaak treffen we oorwormen ook aan in door wespen aangevreten fruit. Het gevormde holletje wordt overdag als slaapplaats gebruikt. Dus zuinig op deze nuttige insecten.
 |
 |
 |
| Bron: Wikipedia.org | Vrouwtje met eitjes en nimfen. Bron: Wikipedia Thom Oates 2010, CC BY-SA30, https://commons |
Oorwormen pot; schuilplaats in onze tuin. Foto: Henny. |
De ♀♀ zijn van de ♂♂ te onderscheiden doordat de ♂♂ een duidelijke grotere tang of gaffel hebben. Bovendien zijn ze bij de dames meer recht aan het achterlijf en bij mannelijke dieren duidelijk gebogen, zie linker foto. Bij verstoring wordt de tang schuin omhoog gehouden als verdedigingswapen tegen kleine dieren. Verder doet het dienst bij de paring.
In de bovenste 5 cm. van de bodem worden in de lente tot wel 60 ronde witte wat beige-achtige eitjes gelegd. De eerste weken houdt de moeder ze in het nest onder controle, een soort broedzorg, hetgeen we ook bij bijen en wespen aantreffen. De jonge diertjes, die al duidelijk op de ouders lijken, krijgen zo’n 4 maal een nieuw pantser.
Na ongeveer 70 dagen zijn ze volwassen en hun ondergrondse bestaan stopt dan in mei. Het komt soms voor, dat er ♀♀ die in maart/april toch in leven zijn gebleven in juni nog een tweede legsel produceren.
In de herfst en vroege winter gaan de diertjes in winterslaap, verstopt onder het grondoppervlak of misschien wel in onze “tuinpot”. Als het dan weer wat warmer wordt ontwaken ze.
De bekendste vijanden zijn vogels als ekster, gaai, spreeuw en koolmees. Maar ook aantasting door schimmels is een bekend verschijnsel.
Nog iets over de naam van de oorwormen, die is misschien wel te herleiden aan het bijgeloof dat men vroeger dacht dat ze bij slapende mensen in het oor kropen. Wel een mooi warm holletje.
Toch werden ze vroeger ook als medicijn gebruikt. Gedroogde en gemalen oorwormen werden vermengd met hazen urine toegepast om doofheid te herstellen. Wat een combinatie! Ik moet er niet aan denken, hoe dit toegepast of misschien wel genuttigd werd. In de literatuur heb ik hier verder maar niet naar gezocht.
Geniet van wat de Gorsselse Heide en omgeving ons biedt.
Herman Roelofs
