Natuurbelevenis april 2021: Lentebodes
Zeker, de lente is begonnen en sommige lentebodes hebben zich al aangekondigd. De bloeiende krokussen zijn al weer druk bezocht door hommels. De duidelijke bloem- signaalkleuren trekken de hommels wel aan. Ze kruipen volledig in de bloem om er een druppeltje nectar uit te zuigen. Ook verzamelen ze stuifmeel gezien hun gele klompjes aan de harige poten. Deze eerste hommels zijn de koninginnen, die voor het aanstaande nest moeten zorg dragen.
Maar ook de narcissen, sneeuwklokjes, winteraconieten hebben zich al duidelijk vertoond. Echter de laatste twee soorten zijn al uitgebloeid, terwijl de blauwe druifjes staan te stralen.
We gaan weer een prachtige tijd tegemoet. Zo kunnen we naast de eerste vlinders en andere zoevende insecten weer genieten van de vogelzang en de bloeiende voorjaarsplanten. De eerste citroenvlinder vloog al eind februari.
Hieronder heb ik enkele van mijn favoriete voorjaarsplanten onder de loep genomen.
Erythronium 'Pagoda' of Gele Hondstand is een zeer sterke hybride, ontstaan uit een kruising van Erythronium tuolumnense en Erythronium 'White Beauty'. De naam doet sterk denken aan een boeddhistische pagode tempel. De Nederlandse naam duidt dat de bol of knol lijkt op een hoektand van een hond. Van oorsprong komt de bol voor van Noord-Amerika tot West-Azië, maar ook in Europa. De bloem doet sterk denken aan een narcis.
Of de bloemen ook bezocht worden door bijen, vlinders of andere insecten heb ik niet kunnen waarnemen.
De bol bloeit prachtig geel in april en doet het uitstekend tussen de stinzeplanten, maar ook als toevoeging in een vaste plantenborder die dan nog kaal toont. De bol combineert ook mooi met de kievitsbloem [Fritillaria meleagris]. Bij onze buren van vroeger stond de bol langs het pad prachtig in vol ornaat te bloeien. Nu zijn ze waarschijnlijk door de nieuwe buren weg geschoffeld door onwetendheid? Ik weet het niet er komen op die plek nog wel wat gevlekte bladeren te voorschijn.
Klein hoefblad [Tussilago farfara], de vorige was een tuinplant, nu de meer vrije natuur verkennen. Als eerste zie ik het klein hoefblad bloeien. In mijn jeugd dacht ik eerst wat een vreemde paardenbloem. Maar toen ik de flora van Heymans en Thijsse erop nasloeg, vond ik via vraag en antwoord al snel de juiste naam van deze plant: klein hoefblad.
De wind zorgt verder voor de verspreiding. Gemiddeld brengt een plant wel 130 zaden voort. Vroeger werd de plant gebruikt als hoestverdrijvend middel.
Speenkruid [Ficaria verna] is een echte bodembedekker: een waarlijk tapijt langs wegbermen en wegkanten en in parken en loofbossen. De naam is afgeleid van het Latijnse ficus, wat vijg betekent. Hetgeen ook weer voorkomt in een oude naam namelijk vijgwortel, maar ook onder namen als (hane)klootjes en katteklootjes is de plant bekend.
Denk maar aan de speentjes, de knotsvormige verdikking aan het wortelgestel, van 1 tot enkele cm lang. Vroeger schaarde men het speenkruid onder de familie van de boterbloemen met als Latijnse naam Ranunculus ficaria.
De heldergroene blaadjes zijn rijk aan vitamine C en werden vroeger ook wel in het vroege voorjaar als supplement in de salade gebruikt. Denk er wel aan blaadjes plukken voordat de bloemen zichtbaar zijn. Als er bloemen te zien zijn is de plant giftig.
Sleedoorn [Prunus spinoza] is een 2 tot 6 meter hoge struik, uit de rozenfamilie. Je zou denken aan een pruimensoort maar die behoren ook tot dezelfde familie.
Het is een schitterende verschijning in het landschap. Vooral omdat de witte gedaanten in het landschap direct de aandacht trekken. De struik bloeit op het kale hout. Het hout is zeer hard. De struik wordt veel toegepast in haagafscheidingen, struwelen langs bosranden, maar het liefst volop in de zon.
De vruchten zijn blauwe bessen, zeer wrang van smaak maar na een vorst periode zijn ze best te eten. Ze zijn rijk aan vitamine C. Vaak gebruikt in likeurdrankjes. Ook werden vroeger de lange scherpe stekels van de takken gebruikt in de slachtmaand als worstenpennen. In de fytotherapie zijn vele geneeskrachtige toepassingen bekend. Dus al met al een dankbare en nuttige “gebruiksstruik”.
Paarse dovenetel [Lamium purureum] is een zeer algemeen voorkomende soort in West-Europa. De soort behoort bij de lipbloemenfamilie.
De akkerplant wordt 10 tot 30 cm. hoog en groeit op voedselrijke grond, wegbermen en dijkterrassen, bij voorkeur op een enigszins beschaduwde en vochtige plek.
De bladeren staan kruisgewijs tegenover elkaar. De bladrand is regelmatig en kartelachtig. Van de behaarde bladeren krijg je geen branderig gevoel zoals bij de brandnetel. De haren bezitten geen netelcellen.
Vroeger verwarde ik de paarse dovenetel nog wel eens met hondsdraf en hoenderbeet, de laatstgenoemde is een echt familielid van de paarse dovenetel. Maar met wat betere waarneming was het wel duidelijk. De jonge bladeren van dovenetels kun je consumeren.
Er zijn nog wel enkele dovenetelsoorten te noemen, de witte dovenetel en de gele dovenetel. In de literatuur vind je vaak dat de gele dovenetel eigenlijk niet tot dezelfde familie behoort.
Veel plezier tijdens de lentewandelingen, maar denk wel op de paden te blijven om de natuur zoveel mogelijk te ontzien, honden aan de lijn, vooral broedende vogels op de grond zijn in deze periode zeer kwetsbaar.
Geniet van wat de Gorsselse Heide en omgeving ons biedt.
Herman Roelofs
Zeker, de lente is begonnen en sommige lentebodes hebben zich al aangekondigd. De bloeiende krokussen zijn al weer druk bezocht door hommels. De duidelijke bloem- signaalkleuren trekken de hommels wel aan. Ze kruipen volledig in de bloem om er een druppeltje nectar uit te zuigen. Ook verzamelen ze stuifmeel gezien hun gele klompjes aan de harige poten. Deze eerste hommels zijn de koninginnen, die voor het aanstaande nest moeten zorg dragen.
Maar ook de narcissen, sneeuwklokjes, winteraconieten hebben zich al duidelijk vertoond. Echter de laatste twee soorten zijn al uitgebloeid, terwijl de blauwe druifjes staan te stralen.
We gaan weer een prachtige tijd tegemoet. Zo kunnen we naast de eerste vlinders en andere zoevende insecten weer genieten van de vogelzang en de bloeiende voorjaarsplanten. De eerste citroenvlinder vloog al eind februari.
Hieronder heb ik enkele van mijn favoriete voorjaarsplanten onder de loep genomen.
Erythronium 'Pagoda' of Gele Hondstand is een zeer sterke hybride, ontstaan uit een kruising van Erythronium tuolumnense en Erythronium 'White Beauty'. De naam doet sterk denken aan een boeddhistische pagode tempel. De Nederlandse naam duidt dat de bol of knol lijkt op een hoektand van een hond. Van oorsprong komt de bol voor van Noord-Amerika tot West-Azië, maar ook in Europa. De bloem doet sterk denken aan een narcis.
Of de bloemen ook bezocht worden door bijen, vlinders of andere insecten heb ik niet kunnen waarnemen.
 |
Sneeuwklokje, narcis, krokus als lentebode een mooie alternatieve bol is de pagode met een gele, lelieachtige uitstraling Zeker geen natuurlijke dwaling, maar een prachtig opmerkelijke bolplant langs een mogelijk saaie tuinrand. De moeite van aanplant waard. Voel je zeker niet bezwaard. |
| Pagode bol; foto bron: bloembollen.nl. | Floores |
De bol bloeit prachtig geel in april en doet het uitstekend tussen de stinzeplanten, maar ook als toevoeging in een vaste plantenborder die dan nog kaal toont. De bol combineert ook mooi met de kievitsbloem [Fritillaria meleagris]. Bij onze buren van vroeger stond de bol langs het pad prachtig in vol ornaat te bloeien. Nu zijn ze waarschijnlijk door de nieuwe buren weg geschoffeld door onwetendheid? Ik weet het niet er komen op die plek nog wel wat gevlekte bladeren te voorschijn.
Klein hoefblad [Tussilago farfara], de vorige was een tuinplant, nu de meer vrije natuur verkennen. Als eerste zie ik het klein hoefblad bloeien. In mijn jeugd dacht ik eerst wat een vreemde paardenbloem. Maar toen ik de flora van Heymans en Thijsse erop nasloeg, vond ik via vraag en antwoord al snel de juiste naam van deze plant: klein hoefblad.
 |
Ja, er bestaat ook groot hoefblad maar die laat ik nu buiten beschouwing. Klein hoefblad behoort bij de composieten familie [aster-achtigen]. Het is een naaktbloeier, een pioniersplant met hartvormige en rond getande bladeren. In het centrum van de bloem zitten 30 tot 40 ♂♂ buisbloemen aan de rand zo’n 300 ♀♀ lintbloempjes. De bestuiving vindt plaats door bijen en vliegen. Na de bloei buigt het gesloten bloemkorfje om. Als het zaad tot rijpheid is gekomen komt de stengel weer recht op en is versierd met een pluizenbol. |
|
| Klein hoefblad; foto bron: blogspot.com |
De wind zorgt verder voor de verspreiding. Gemiddeld brengt een plant wel 130 zaden voort. Vroeger werd de plant gebruikt als hoestverdrijvend middel.
Speenkruid [Ficaria verna] is een echte bodembedekker: een waarlijk tapijt langs wegbermen en wegkanten en in parken en loofbossen. De naam is afgeleid van het Latijnse ficus, wat vijg betekent. Hetgeen ook weer voorkomt in een oude naam namelijk vijgwortel, maar ook onder namen als (hane)klootjes en katteklootjes is de plant bekend.
Denk maar aan de speentjes, de knotsvormige verdikking aan het wortelgestel, van 1 tot enkele cm lang. Vroeger schaarde men het speenkruid onder de familie van de boterbloemen met als Latijnse naam Ranunculus ficaria.
 |
De gele stervormige bloemen bloeien van maart tot mei en zijn nu al vrijwel uitgebloeid. Ze bezitten 8 tot 12 kroonbladeren en soms 4 kelkbladeren. Door gebrek aan zaadzetting vindt ook ongeslachtelijk of vegetatieve voorplanting plaats. Dit gebeurt via oksel- of broedknolletjes van de uitlopers. |
| Speenkruid; f,Foto bron; hovenier.nl |
De heldergroene blaadjes zijn rijk aan vitamine C en werden vroeger ook wel in het vroege voorjaar als supplement in de salade gebruikt. Denk er wel aan blaadjes plukken voordat de bloemen zichtbaar zijn. Als er bloemen te zien zijn is de plant giftig.
Sleedoorn [Prunus spinoza] is een 2 tot 6 meter hoge struik, uit de rozenfamilie. Je zou denken aan een pruimensoort maar die behoren ook tot dezelfde familie.
Het is een schitterende verschijning in het landschap. Vooral omdat de witte gedaanten in het landschap direct de aandacht trekken. De struik bloeit op het kale hout. Het hout is zeer hard. De struik wordt veel toegepast in haagafscheidingen, struwelen langs bosranden, maar het liefst volop in de zon.
 |
De bloeitijd is van maart tot ver in april, natuurlijk afhankelijk van de weersomstandigheden zoals bij alle voorjaarsbloeiers. De bloemen hebben 5 kelkbladeren en ook 5 kroonbladeren. Hommels, bijen, graafwespen vliegen en vlinders [denk maar aan sleedoornpage] zorgen voor de bestuiving en dus zaadvorming en uiteindelijk de bessen. De vermeerdering vindt plaats via zaden maar ook door wortelopslag. De bladeren zijn hartvormig, gezaagd, ovaal en 2 tot 4 cm lang. |
|
| Sleedoorn; foto bron; nl.pinterest.com |
De vruchten zijn blauwe bessen, zeer wrang van smaak maar na een vorst periode zijn ze best te eten. Ze zijn rijk aan vitamine C. Vaak gebruikt in likeurdrankjes. Ook werden vroeger de lange scherpe stekels van de takken gebruikt in de slachtmaand als worstenpennen. In de fytotherapie zijn vele geneeskrachtige toepassingen bekend. Dus al met al een dankbare en nuttige “gebruiksstruik”.
Paarse dovenetel [Lamium purureum] is een zeer algemeen voorkomende soort in West-Europa. De soort behoort bij de lipbloemenfamilie.
De akkerplant wordt 10 tot 30 cm. hoog en groeit op voedselrijke grond, wegbermen en dijkterrassen, bij voorkeur op een enigszins beschaduwde en vochtige plek.
 |
De plant is één- soms tweejarig en heeft bovenaan de steel een krans van 1 tot 2 cm grote roze tot paarse bloemen. Zelfs het bovenste deel van de vierkante stengel is vaak roze gekleurd. De bloeitijd is erg lang eind februari tot wel ver in november. De wat piramidale ogende bloeiwijze is tweeslachtig. De bloemen bezitten 5 kelkbladeren, 5 vergroeide kroonbladeren, 4 meeldraden en een stempel met 2 stijlen. De nectar uit de bloemen wordt druk opgeslurpt door de honingbij en hommels. |
| Paarse dovenetel; foto bron bemidbar.webnode.nl |
De bladeren staan kruisgewijs tegenover elkaar. De bladrand is regelmatig en kartelachtig. Van de behaarde bladeren krijg je geen branderig gevoel zoals bij de brandnetel. De haren bezitten geen netelcellen.
Vroeger verwarde ik de paarse dovenetel nog wel eens met hondsdraf en hoenderbeet, de laatstgenoemde is een echt familielid van de paarse dovenetel. Maar met wat betere waarneming was het wel duidelijk. De jonge bladeren van dovenetels kun je consumeren.
Er zijn nog wel enkele dovenetelsoorten te noemen, de witte dovenetel en de gele dovenetel. In de literatuur vind je vaak dat de gele dovenetel eigenlijk niet tot dezelfde familie behoort.
Veel plezier tijdens de lentewandelingen, maar denk wel op de paden te blijven om de natuur zoveel mogelijk te ontzien, honden aan de lijn, vooral broedende vogels op de grond zijn in deze periode zeer kwetsbaar.
Geniet van wat de Gorsselse Heide en omgeving ons biedt.
Herman Roelofs
