Flora en fauna op de Gorsselse Heide en de invloed van motorische activiteiten hierop.
(extract uit een pleitnotitie van één van de appellanten bij de Raad van State, augustus 2005)
De Gorsselse Heide is één van de zeer zeldzame vochtige-heidegebieden in Nederland.
Vochtige heide is niet alleen uiterst schaars maar ook uiterst kwetsbaar voor verstorende invloeden.
Vochtige heide wordt gekenmerkt door een specifieke flora en fauna zoals bijvoorbeeld zonnedauw (drosera)
een zeldzaam en beschermd vleesetend plantje,
en de eveneens zeldzame en beschermde klokjesgentiaan.
Behalve deze voor natte heide kenmerkende vegetatie is er een karakteristieke fauna met diverse kikker- en salamandersoorten, sluipwespen, de groene zandloopkever en een aantal karakteristieke vogelsoorten als de geelgors en de boomleeuwerik.
Vochtige heide met zijn flora en fauna een uiterst kwetsbaar biotoop is, erg gevoelig voor verdroging, luchtverontreiniging en lawaai.
Het is niet voor niets dat begin jaren 90 is besloten de Gorsselse Heide op te nemen als kerngebied van de Ecologische HoofdStructuur (EHS). Op 31 december 2003 heeft de Minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit na een korte opschorting de koopplicht voor gebieden grenzend aan de EHS hervat. Hieronder zijn begrepen enkele akkers en weilanden langs de Elzerdijk en de Deventerdijk die de Heide begrenzen. In de Nota Ruimte, die op 14 januari 2005 door de minister van VROM mede namens haar collegae van LNV, van Verkeer en Waterstaat en van Economische Zaken door de Tweede Kamer werd geloodst, wordt expliciet aandacht besteed aan de Graafschap, het deel van de Achterhoek waarvan de Heide een kerngebied vormt. Op de pagina's 121 en 122 van de Nota Ruimte wordt de Graafschap benoemd als nationaal landschap met kernkwaliteit, in het bijzonder het kenmerkende waterhuishoudingssysteem.
Niet alleen op landelijk, maar ook op provinciaal niveau wordt de natuurwaarde van de Heide onderkend. In het Gebiedsperspectief voor het Waardevolle Cultuurlandschap De Graafschap, op 29 april 1997 door GS van Gelderland vastgesteld, wordt de Heide op pagina 23 omschreven als stimuleringscategorie waarin zeer waardevolle aan water gebonden natuur voorkomt. Vijf jaar later, op 3 september 2002 is door GS van Gelderland het Gebiedsplan Natuur en Landschap Achterhoek vastgesteld. De Heide wordt hierin, op pagina 88 sub 11 en op kaart 12, als enige gebied in de Noordwestelijke Achterhoek als Parel van de Achterhoek aangemerkt. Daarbij is door GS aangegeven dat ‘(....) duidelijker recreatieve zonering (....) van belang [is]’. Op de betreffende topografische kaart staan bovendien de percelen grenzend aan de Heide aangegeven waarop een koopplicht ten behoeve van ontwikkeling nieuwe natuur rust. Bij de recente Gemeentelijke Herindeling heeft de Gemeente Lochem waaronder de Heide thans ressorteert - zich, gesteund door GS, geprofileerd als de 'Groene Graafschap Gemeente'.
In dit verband is het volstrekt onbegrijpelijk dat de Provincie de Heide enerzijds - bij herhaling en consequent - tot “Parel van Gelderland” verheft, om vervolgens anderzijds zonder de mogelijke effecten op het milieu in kaart te brengen op 21 juli 2004 een vergunning verleent aan Karting Eefde om hun activiteiten ten aanzien van gemotoriseerde recreatie flink op te voeren, om dan vervolgens ‘als een konijn uit de hoge hoed’ in een brief (d.d. 29 juni 2005) als argument aan te voeren dat GS op 15 december 2004 ‘ dus een half jaar na de beschikking ten behoeve van de kartbaan ‘ hebben besloten dat de kartbaan niet langer binnen maar naast de EHS ligt. De kartbaan wordt tenslotte van de Heide gescheiden door de smalle zandweg de Elzerdijk.
Alsof lawaai en stank zich door een zandweg van enkele meters breed laten weerhouden!
Niet alleen op landelijk, maar ook op provinciaal niveau wordt de natuurwaarde van de Heide onderkend. In het Gebiedsperspectief voor het Waardevolle Cultuurlandschap De Graafschap, op 29 april 1997 door GS van Gelderland vastgesteld, wordt de Heide op pagina 23 omschreven als stimuleringscategorie waarin zeer waardevolle aan water gebonden natuur voorkomt. Vijf jaar later, op 3 september 2002 is door GS van Gelderland het Gebiedsplan Natuur en Landschap Achterhoek vastgesteld. De Heide wordt hierin, op pagina 88 sub 11 en op kaart 12, als enige gebied in de Noordwestelijke Achterhoek als Parel van de Achterhoek aangemerkt. Daarbij is door GS aangegeven dat ‘(....) duidelijker recreatieve zonering (....) van belang [is]’. Op de betreffende topografische kaart staan bovendien de percelen grenzend aan de Heide aangegeven waarop een koopplicht ten behoeve van ontwikkeling nieuwe natuur rust. Bij de recente Gemeentelijke Herindeling heeft de Gemeente Lochem waaronder de Heide thans ressorteert - zich, gesteund door GS, geprofileerd als de 'Groene Graafschap Gemeente'.
In dit verband is het volstrekt onbegrijpelijk dat de Provincie de Heide enerzijds - bij herhaling en consequent - tot “Parel van Gelderland” verheft, om vervolgens anderzijds zonder de mogelijke effecten op het milieu in kaart te brengen op 21 juli 2004 een vergunning verleent aan Karting Eefde om hun activiteiten ten aanzien van gemotoriseerde recreatie flink op te voeren, om dan vervolgens ‘als een konijn uit de hoge hoed’ in een brief (d.d. 29 juni 2005) als argument aan te voeren dat GS op 15 december 2004 ‘ dus een half jaar na de beschikking ten behoeve van de kartbaan ‘ hebben besloten dat de kartbaan niet langer binnen maar naast de EHS ligt. De kartbaan wordt tenslotte van de Heide gescheiden door de smalle zandweg de Elzerdijk.
Alsof lawaai en stank zich door een zandweg van enkele meters breed laten weerhouden!
Tijdens een wandeling over de Heide zoudt U helaas een grote kans lopen om behalve de vogelzang ook het allesoverstemmende geluid van optrekkende en afremmende motoren te horen, afgewisseld door het geluid van gierende banden. Dat geluid is dan afkomstig van de kartbaan, die op slechts 200 meter ligt vanaf het biotoop van de getoonde en genoemde soorten planten en dieren. Het is enkele decennia geleden een onvergeeflijke planologische blunder geweest om vergunning te verlenen tot het beoefenen van lawaairecreatie in het hart van een natuurgebied, maar het is een nog grotere blunder om anno 2004 ‘waarin het belang van natuurgebieden voor de hele Nederlandse bevolking niet meer ter discussie staat’ een vergunning te verlenen die een sterke toename van lawaai-, stank- en lichthinder tot gevolg heeft.
Wij kunnen ons de vraag stellen, of die gemotoriseerde activiteiten nu wel zo schadelijk zijn. Is het niet een klein groepje querulerende natuurfreaks dat zich zo druk maakt?
Wij kunnen ons de vraag stellen, of die gemotoriseerde activiteiten nu wel zo schadelijk zijn. Is het niet een klein groepje querulerende natuurfreaks dat zich zo druk maakt?
Dit is niet het geval. Het behoud en het actief beschermen van bedreigde natuurgebieden is niet alleen van belang voor de individuele mens maar, vertaald in epidemiologische termen, vooral voor de volksgezondheid als geheel. Dit wordt door de Nederlandse regering uitdrukkelijk erkend. In een adviesaanvraag van de Staatssecretaris van VROM aan de Voorzitter van de Gezondheidsraad van 21 februari 2005 stelt de heer Van Geel onder meer “In 2010 is de akoestische kwaliteit binnen de EHS-gebieden niet verslechterd ten opzichte van de huidige situatie, en huidig is in dit verband begin 1990 toen het Nationaal MilieuPlan-4 werd gepresenteerd. Ook stelt de Staatssecretaris expliciet dat in het natuurbeleid wordt onderkend dat rust en natuur met elkaar verbonden zijn. De natuur is voor mensen dé plek om tot rust te komen, aldus de heer Van Geel.
De Staatssecretaris verzoekt de Gezondheidsraad om, mede gelet op de Europese Richtlijn Omgevingslawaai, de Regering te adviseren onder meer over de behoefte in de bevolking aan stille natuurgebieden ten behoeve van het voorkómen van stress en het bevorderen van gezondheid, gedrag en welbevinden. Al eerder, in 2004, heeft de Gezondheidsraad advies (2004/14) uitgebracht over ‘ onder meer ‘ de schadelijke gevolgen van geluid op de gezondheid.
Lichtvervuiling is een niet te onderschatten bron van schade voor de natuur en de gezondheid. In 2000 bood de toenmalige Voorzitter van de Gezondheidsraad aan de Minister van VROM een signalement (2000/25) aan, getiteld 'Hinder van nachtelijk kunstlicht voor mens en natuur'. In dit document wordt toegelicht dat zelfs minder sterke verlichtingsbronnen het leven van nacht- en schemerdieren in sterke mate kunnen verstoren. Dit heeft grote consequenties voor het biologisch evenwicht rond De Heide. Als nachtdieren komen op en rond de Elzerdijk ter hoogte van de kartbaan tenminste twee beschermde soorten vleermuizen voor, en bovendien de steenuil, de bosuil en de nachtzwaluw. Ook zijn diverse beschermde soorten amfibieën nachtdieren die niet gedijen in een omgeving met kunstlicht. De overtuiging van de Provincie (vergunning 21 juli 2004, pagg. 8-9) dat de lichtmasten zodanig zijn afgesteld dat buiten het circuit geen lichthinder wordt ondervonden is onjuist. Zelfs bij een lage, naar boven afgeschermde verlichting kunnen genoemde nachtdieren niet gedijen. Het argument van de kartbaan dat om 21.00 uur de lichten uitgaan houdt geen steek. In de eerste plaats is het in het winter-, voor- en naseizoen om 21.00 uur al behoorlijk donker. In de tweede plaats bevat de gewraakte vergunning toestemming om de horecaruimte tot 23.00 uur open te houden, wat behalve de verdere overlast die andere appellanten bespraken, ook uit het oogpunt van lichthinder onverantwoord is.
Niet alleen een groot aantal diersoorten rond de Heide ondervindt hinder van kunstlicht.
De Staatssecretaris verzoekt de Gezondheidsraad om, mede gelet op de Europese Richtlijn Omgevingslawaai, de Regering te adviseren onder meer over de behoefte in de bevolking aan stille natuurgebieden ten behoeve van het voorkómen van stress en het bevorderen van gezondheid, gedrag en welbevinden. Al eerder, in 2004, heeft de Gezondheidsraad advies (2004/14) uitgebracht over ‘ onder meer ‘ de schadelijke gevolgen van geluid op de gezondheid.
Lichtvervuiling is een niet te onderschatten bron van schade voor de natuur en de gezondheid. In 2000 bood de toenmalige Voorzitter van de Gezondheidsraad aan de Minister van VROM een signalement (2000/25) aan, getiteld 'Hinder van nachtelijk kunstlicht voor mens en natuur'. In dit document wordt toegelicht dat zelfs minder sterke verlichtingsbronnen het leven van nacht- en schemerdieren in sterke mate kunnen verstoren. Dit heeft grote consequenties voor het biologisch evenwicht rond De Heide. Als nachtdieren komen op en rond de Elzerdijk ter hoogte van de kartbaan tenminste twee beschermde soorten vleermuizen voor, en bovendien de steenuil, de bosuil en de nachtzwaluw. Ook zijn diverse beschermde soorten amfibieën nachtdieren die niet gedijen in een omgeving met kunstlicht. De overtuiging van de Provincie (vergunning 21 juli 2004, pagg. 8-9) dat de lichtmasten zodanig zijn afgesteld dat buiten het circuit geen lichthinder wordt ondervonden is onjuist. Zelfs bij een lage, naar boven afgeschermde verlichting kunnen genoemde nachtdieren niet gedijen. Het argument van de kartbaan dat om 21.00 uur de lichten uitgaan houdt geen steek. In de eerste plaats is het in het winter-, voor- en naseizoen om 21.00 uur al behoorlijk donker. In de tweede plaats bevat de gewraakte vergunning toestemming om de horecaruimte tot 23.00 uur open te houden, wat behalve de verdere overlast die andere appellanten bespraken, ook uit het oogpunt van lichthinder onverantwoord is.
Niet alleen een groot aantal diersoorten rond de Heide ondervindt hinder van kunstlicht.
Ook voor de mens is de aanblik van een ongerepte sterrenhemel een waardevolle, intense natuurervaring. Het is bekend dat door lichtvervuiling de Melkweg nog maar in enkele plaatsen van ons land kan worden waargenomen. Behalve in sommige delen van Friesland is zo'n plaats: het landelijke gebied van de Achterhoek, precies het gebied waar we nu over spreken. Bij heldere hemel is vanaf de Elzerdijk de Melkweg inderdaad (nu nog wel, althans) fraai te zien. Redenen te over om iedere lichtbelasting in het gebied rond de Gorsselsche Heide te vermijden.
Het laatste punt is dat van de gezondheidskundige gevolgen van verkeersoverlast. Het uitgebreide net van zandwegen rond de Heide is populair bij natuurrecreanten als wandelaars, fietsers, ruiters en aanspanningen. Op droge zomerdagen werpt een langskomende auto die harder rijdt dan een fiets grote stofwolken op, die door recreanten en omwonenden worden ingeademd. Dit stof bestaat vooral uit nanodeeltjes zand, waarvan wij weten dat die diep in de longen kunnen doordringen en ziekten als silicose en zelfs longkanker kunnen veroorzaken. Vandaar dat omwonenden en natuurrecreanten zich strikt houden aan wat men in Engeland de 'Country Code' noemt: elkaar zo min mogelijk hinderen; langzaam rijden, stof vermijden is de leus.
Het laatste punt is dat van de gezondheidskundige gevolgen van verkeersoverlast. Het uitgebreide net van zandwegen rond de Heide is populair bij natuurrecreanten als wandelaars, fietsers, ruiters en aanspanningen. Op droge zomerdagen werpt een langskomende auto die harder rijdt dan een fiets grote stofwolken op, die door recreanten en omwonenden worden ingeademd. Dit stof bestaat vooral uit nanodeeltjes zand, waarvan wij weten dat die diep in de longen kunnen doordringen en ziekten als silicose en zelfs longkanker kunnen veroorzaken. Vandaar dat omwonenden en natuurrecreanten zich strikt houden aan wat men in Engeland de 'Country Code' noemt: elkaar zo min mogelijk hinderen; langzaam rijden, stof vermijden is de leus.
Bekijk de Ecologische Atlas om een indruk te krijgen van de rijkdom aan dieren en planten op de Heide
